Theoretisch kader

► Ecologisch bouwen en renoveren (SDG 6, 7, 9. 11, 12)

Ecologisch bouwen is een benadering in het bouwen van duurzame woningen. Het is een combinatie van ontwerpfilosofie, technologie en de integratie van de bewonerswensen van de gebouwen, waarbij wordt gewerkt vanuit de vier thema’s van het duurzaamheidskompas. Het betrekken en trainen van bewoners in ecologisch denken en handelen binnen een dergelijk bouwproces is essentieel voor het succes van het project. De belangrijkste kenmerken van dit proces zijn:

• Behoud  – voornamelijk voor wat betreft groene bouwmaterialen.
• Energie – gericht op CO2 neutraal.
• Bio-klimatologische aanpak – via intelligent ontwerp.
• Afvalbeheer – recycling van vaste stoffen en water voor zover haalbaar.
• Communicatie – bewonersparticipatie, sensortechniek en slimme besturing, breedbandverbindingen en beveiliging.

Voor “nul op de meter” gebouwen geldt als algemene richtlijn; 50% van het succes kan worden toegeschreven aan architectuur, 25% aan goede en efficiënte systemen en 25% aan de houding van de gebruikers.

In plaats van een lijst van groene gebouwtechnologieën te geven, zal in dit thema als casus ingegaan worden op een ontwikkeling van een gemeenschappelijk project, bijvoorbeeld een CPO, van maximaal dertig huizen, met strategieën voor koude en warme klimaten. Belangrijke aspecten hierin zijn:

Integraal systeemontwerp

• Circulaire systemen ontwerpen
• Low impact design = Kleine ecologische voetafdruk = relatief kleine huizen
• Biophilia
• Organisch ontwerp met natuurlijke materialen en ecologische engineering
• ‘Spirit’ en cultuur van de plek

Locatie en uiterlijk bepalen van woningen

• Vormgeving, uiterlijk
• Klimatologische omstandigheden
• Grondstructuur
• Rampbestendig ontwerpen (bosbrand en overstroming)
• De plek zelf – waar liggen ondersteunende infrastructuren en hoe is het terrein opgebouwd?

Ontwerpen voor comfort

• Het gebruik van passieve zonne-energie
• Passieve en actieve isolatie
• Ademende muren
• Het belang van cross-flow ventilatie

Ontwerp en budget

• “size matters” groter bouwen = duurder
• Gedeelde faciliteiten / Gedeelde kosten
• Het effect van materialen op de kosten

Gebouwen in alle vormen en materialen

• Houtskeletbouw
• Baksteen / steenstrips
• Beton en cement
• Gestampte aarde / gestorte aarde
• Leem
• Klei
• Koepels / geodetische dome
• Strobalen
• A-frame huizen
• Paalwoningen
• Ondergrondse huizen
• Hobbithuizen (huizen deels gebouwd in de aarde)
• Gerecycleerde materialen
• Cradle to cradle materialen

Gezond binnenklimaat

• Allergieën
• Geuren van materialen
• Elektriciteit en magnetische velden
• Verwarmen en koken
• Loodvergiftiging
• Meervoudige chemische gevoeligheid
• Pesticiden
• Straling
• Schimmels

Aandachtspunten

• Verwarming
• Elektriciteit
• Hout en houtproducten
• Stoffen en vezels
• Verven, vernissen, vlekken
• Lijmen / verwijderaars
• Metalen producten
• Kunststof
• Huishoudelijk onderhoud
• Pesticiden en fungiciden

► Verwarmen en koelen (SDG 7)

Ecologisch intelligent ontwerp maken voor verwarmen en koelen betekent dat je gebruik maakt van onder andere:

• Bio-klimatologische strategieën
• Passieve en actieve zonneverwarming
• Ventilatie
• Groene daken
• CO2-voetafdruk en CO2 neutrale technologie
• Ecologische voetafdruk

► Lokale materialen (SDG 12)

Het is het meest duurzaam om materialen uit de eigen regio te gebruiken. Dit vanwege het feit dat we bij lokale materialen niet te maken hebben met transport over grote afstand, en daardoor een lagere CO2 voetafdruk hebben. Daarnaast is het goed om te bekijken hoeveel energie er nodig is geweest bij de vervaardiging van het materiaal.

Materialen die veel energie nodig hebben tijdens productie en transport, zijn:

• Beton
• Aluminium
• Staal
• Materiaal met veel bewerkingen tijdens de productie.
• Bulk materiaal afkomstig van ver.

Materialen die weinig energie nodig hebben tijdens productie en transport

• Lokaal hout
• Ongebakken kleibakstenen (adobe)
• Gestampte aarde
• Twijgen
• Leem
• Lokale isolatie, zoals schapenwol, gerecycled papier, stro, hennep

Voor een overzicht van de interne energie van materialen en techniek kunt u terecht op http://www.yourhome.gov.au/materials/embodied-energy

► Omliggende omgeving en slimme straten

Binnen het ontwerp van de omliggende omgeving kan gedacht worden aan het gebruik van een schonere en efficiëntere, milieuvriendelijke en energiezuinige omgeving met een duidelijke lokale, regionale uitstraling en slimme straten. Een slimme straat betekent een straat waarvan iedereen in de straat kan genieten van de faciliteiten en afgestemd is op het gebruik en het gedrag van de inwoners.

► Opknappen en verbeteren oudere panden

Er zijn veel dingen die je kunt doen om het verbruik van fossiele brandstoffen te verminderen in oudere panden. Hier zijn enkele voorbeelden:

• Isolatie aanbrengen
• Tochtdicht maken
• Nieuwe HR-condensatieboilers
• Heetwatertanks isoleren
• Koelen in plaats van airconditioning.
• Duurzame energiebronnen installeren.

• Biomassakachel: deze werken op houtpellets en worden gezien als CO2 neutraal.
• Biomeiler plaatsen (composteringswarmte)
• Zonnepanelen en zonnecollectoren plaatsen
• Warmte koude pomp plaatsen
• Biovergister plaatsen
• Regenwater gebruiken voor toiletten